1 ) Βλέπουμε αρκετή κινητικότητα στον τομέα της προσέλκυσης ξένων επενδύσεων στον τόπο μας τον τελευταίο καιρό. Που νομίζετε ότι οφείλεται αυτό;
Κυριότερα οφείλεται στην ανάκτηση της επενδυτικής εμπιστοσύνης, μέσα από μια μακρά διαδικασία αποκατάστασης της αξιοπιστίας της κυπριακής οικονομίας, εντός και ιδιαίτερα εκτός. Τα τελευταία χρόνια η Κύπρος πέρασε μέσα από συμπληγάδες για να αποφύγει την οικονομική κατάρρευση και να επανέλθει στο δρόμο της ανάκαμψης. Δύσκολα ένας ξένος επενδυτής θα μπορούσε να εμπιστευτεί την Κύπρο του τότε, μια χώρα σε ύφεση, με σοβαρά δημοσιονομικά και προβλήματα στον τραπεζικό τομέα. Σήμερα, ο ξένος επενδυτής έχει κάθε λόγο να εμπιστευτεί μια χώρα που ο ρυθμός ανάπτυξης της αναμένεται να αγγίξει το 3.7% (από τους υψηλότερους στην ΕΕ), μια χώρα που αναβαθμίζεται συνεχώς από ανεξάρτητους οίκους αξιολόγησης, μια χώρα που η απόδοση του ομολόγου της πρόσφατα μειώθηκε κάτω από το 2%. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο που οι ξένοι επενδυτές επενδύουν πλέον στο επταετές και δεκαετές ομόλογο της Κυπριακής Δημοκρατίας, καταδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο τη εμπιστοσύνη τους στην προοπτική της οικονομίας μας σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Παράλληλα, η σωστή και συνετή διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και η δημιουργία δημοσιονομικών πλεονασμάτων, έδωσε τα τελευταία χρόνια τη δυνατότητα στην Κυβέρνηση να προσφέρει μια σειρά από φορολογικά και άλλα κίνητρα για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων στους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας μας. Κίνητρα όπως η μείωση στο μισό των μεταβιβαστικών τελών, η φορολογική έκπτωση για νέα επενδυτικά κεφάλαια σε κυπριακές επιχειρήσεις, η κατάργηση του φόρου ακίνητης περιουσίας κ.α. Οι ξένες επενδύσεις τα τελευταία χρόνια σε μαρίνες σύγχρονων προδιαγραφών, στο καζίνο-θέρετρο, στη ναυτιλία μας, σε μεγάλα ενεργειακά έργα, σε ιατρικά κέντρα ευρωπαϊκών προδιαγραφών, σε ερευνητικά κέντρα, ακόμη και στο μετοχικό κεφάλαιο κυπριακών τραπεζών, είναι ξεκάθαρες ενδείξεις μιας οικονομίας που ανακάμπτει και που χαρακτηρίζεται από βιώσιμη ανάπτυξη.
Εν κατακλείδι, η Κύπρος προσφέρει σήμερα αυτό που ψάχνουν οι ξένοι επενδυτές: συνθήκες ταχείας ανάπτυξης, ευνοϊκό φορολογικό και νομοθετικό πλαίσιο, υψηλό επίπεδο παροχής υπηρεσιών, ικανό και μορφωμένο ανθρώπινο δυναμικό με εξαιρετική χρήση της αγγλικής γλώσσας, ευνοϊκές καιρικές συνθήκες, και, κυριότερα, μια οικονομία με προοπτική. Μια προοπτική που οφείλουμε να διατηρήσουμε, διατηρώντας παράλληλα την Κύπρο ως ένα πολύ ελκυστικό επενδυτικό προορισμό.
2) Τα προηγούμενα χρόνια η χρηματοδότηση επικεντρώθηκε κυρίως στην χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Σε ποιους νέους τομείς την οικονομίας αναμένεται να επικεντρωθεί τα επόμενα χρόνια;
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι επενδύσεις σε παραδοσιακούς τομείς της οικονομίας μας όπως ο τουρισμός και ο κατασκευαστικός τομέας, αποτελούν, τα τελευταία χρόνια, την κινητήριο δύναμη για την ανάπτυξη, αναβαθμίζοντας από τη μια το τουριστικό μας προϊόν, ενώ παράλληλα ενισχύουν τη δυναμική στον κατασκευαστικό τομέα – μια δυναμική που είναι βιώσιμη. Επιπρόσθετα, η ανακάλυψη και εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της Κύπρου, αλλά και η προώθηση της ενδιάμεσης λύσης για εισαγωγή φυσικού αερίου στην Κύπρο, θα οδηγήσει τα επόμενα χρόνια στην προσέλκυση μεγάλων επενδύσεων για την κατασκευή έργων υποδομής, με επίκεντρο το ενεργειακό κέντρο στο Βασιλικό. Περισσότερη έμφαση όμως θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερα στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, με επενδύσεις σε ερευνητικά και ιατρικά κέντρα και σε πανεπιστήμια, καθώς και σε βιώσιμες νεοφυείς επιχειρήσεις, οι οποίες σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες. Σε αυτό το πλαίσιο θεωρώ ότι θα έχουν προστιθέμενη αξία τα φορολογικά κίνητρα που εξαγγέλθηκαν από την Κυβέρνηση για την προώθηση καινοτόμων επιχειρήσεων κ.α.
3) Σε ποιο βαθμό έχει στηρίξει τα τελευταία χρόνια την κυπριακή οικονομία η χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ);
Η ΕΤΕπ στηρίζει την Κύπρο, κυρίως στο δημόσιο τομέα, εδώ και δεκαετίες, αλλά ιδιαίτερα θετικό αντίκτυπο είχε η στήριξη της στα πολύ δύσκολα χρόνια της κρίσης, όπου η πρόσβαση σε δανεισμό από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις ήταν σχεδόν αδύνατη. Από το 2014 μέχρι και σήμερα, η ΕΤΕπ παρέχει δάνεια με ευνοϊκούς όρους (χαμηλότοκα και μακροπρόθεσμα) λόγω της κρατικής εγγύησης, σε δέκα κυπριακές τράπεζες για την ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα που έχει πληγεί το περισσότερο. Έχουν υπογραφτεί μέχρι σήμερα €615εκ., και με περίπου τα μισά χρήματα να έχουν ήδη δοθεί ως δάνεια στις επιχειρήσεις, έχουν προωθηθεί γύρω στις 300 επενδύσεις, πολλές από τις οποίες δεν θα προωθούνταν εάν δεν υπήρχε ο χαμηλότοκος δανεισμός από την ΕΤΕπ και οι οποίες ενίσχυσαν σημαντικά την ανάπτυξη της οικονομίας μας. Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια η ΕΤΕπ συνεχίζει να χρηματοδοτεί και μεγάλα έργα στο δημόσιο τομέα όπως το Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Ινστιτούτο Γενετικής και Νευρολογίας, σχολεία, νοσοκομεία, αυτοκινητόδρομους κτλ. Χαρακτηριστικά να αναφέρω ότι τα €240εκ που υπογράφτηκαν στην Κύπρο το 2016 αντιστοιχούν στο 1.4% του κυπριακού ΑΕΠ, το οποίο αποτελεί το μεγαλύτερο αναλογικά ποσοστό από όλα τα κράτη μέλη.
4) Ως οικονομολόγος πως αξιολογείτε και την χρηματοδότηση που προσφέρουν στην κυπριακή οικονομία και άλλοι ξένοι οργανισμοί όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης;
Όπως ανέφερα και πιο πάνω, κατά την περίοδο όπου η κρίση δυσκόλεψε σε μεγάλο βαθμό την πρόσβαση σε χρηματοδότηση, η στήριξη από διεθνείς χρηματοδοτικούς οργανισμούς (ΔΧΟ) όπως η ΕΤΑΑ, υπήρξε καθοριστική για τη σταθεροποίηση και ανάκαμψη της οικονομίας μας. Πέραν του χαμηλού κόστους του δανεισμού που προσφέρουν, το οποίο έχει συμβάλει σημαντικά στη μείωση των επιτοκίων, η συνεργασία με τους ΔΧΟ μεταφέρει εμπειρία και τεχνογνωσία στην εκτέλεση των έργων. Η δραστηριοποίηση της ΕΤΑΑ στην Κύπρο θεωρείται σημαντική, καθώς η επένδυση της στο μετοχικό κεφάλαιο της Τράπεζας Κύπρου και της Ελληνικής Τράπεζας το 2014 και 1015 αντίστοιχα, συνέβαλε στη σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος, θωρακίζοντας την ανακεφαλαιοποίηση των συστημικών μας τραπεζών. Ιδιαίτερης σημασίας είναι και το Πρόγραμμα παροχής υπηρεσιών κατάρτισης και εκπαίδευσης μικρομεσαίων επιχειρήσεων, το οποίο αναμένεται να βοηθήσει τον ιδιωτικό τομέα να απορροφήσει περαιτέρω χρηματοδότηση από τους ΔΧΟ. Λαμβάνοντας υπόψη τα σημερινά δεδομένα που δημιουργούν την προοπτική περαιτέρω προώθησης αναπτυξιακών έργων στον τόπο μας, οι ΔΧΟ έχουν ακόμη μεγαλύτερο ρόλο να διαδραματίσουν στη χρηματοδότηση τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού μας τομέα.
5) H Kύπρος βρίσκεται μια ανάσα από την επιστροφή της στην επενδυτική βαθμίδα. Θεωρείτε πως αυτό θα γίνει εφικτό εντός του 2018;
Θεωρώ ότι στην Κύπρο έχουν δημιουργηθεί οι συνθήκες για να καταστεί εφικτή η επιστροφή της οικονομίας μας στην επενδυτική βαθμίδα, το συντομότερο δυνατό. Ως γνωστό, η Κύπρος είχε απολέσει την πρόσβαση της για δανεισμό από τις διεθνείς αγορές το Μάιο του 2011. Έκτοτε ακολούθησε μια σειρά από υποβαθμίσεις της κυπριακής οικονομίας, με αποτέλεσμα, μέχρι το Μάρτιο του 2013, η οικονομία να έχει φτάσει στον πάτο των «σκουπιδιών». Σήμερα, τεσσερισήμισι χρόνια μετά, η Κύπρος έχει αναβαθμιστεί από όλους τους οίκους αξιολόγησης και έχει προχωρήσει σε 5 διεθνείς εκδόσεις ομολόγων, με την τελευταία έκδοση επταετούς ομολόγου τον Ιούνιο του 2017 με επιτόκιο 2.75%, το χαμηλότερο στην ιστορία της Κυπριακή Δημοκρατίας. Σύμφωνα με τους Standard & Poors, η Κύπρος απέχει μόλις μια βαθμίδα (BB+) από την επενδυτική, ενώ έχει πρόσφατα αξιολογηθεί με θετικό ορίζοντα, σημάδι πως δεν απέχουμε και πολύ από το στόχο. Υπάρχει όμως πάντα μία προϋπόθεση για να διατηρήσουμε αυτή την ανοδική πορεία. Να συνεχίσουμε στο ίδιο μονοπάτι της οικονομικής διαχείρισης που ακολουθούμε αυτά τα χρόνια. Γιατί δεν αλλάζεις ποτέ μια επιτυχημένη συνταγή.
*Οι απόψεις που εκφράζονται είναι καθαρά προσωπικές