Είναι ο εχθρός του εχθρού μου και δικός μου φίλος; Κάποιος πολύ εύκολα μπορεί να υποθέσει ότι αυτό ενδεχομένως να ισχύει στην περίπτωση της λεγόμενης «νέας εποχής» των σχέσεων Ισραήλ – Κύπρου. Μια πιο σφαιρική ανάλυση, όμως, θα πρέπει να λάβει υπόψη τα ακόλουθα:
1. Είναι τοις πάσοις γνωστές οι επιδιώξεις Ερντογάν να καταστεί η Τουρκία μια μικρή υπερδύναμη στην περιοχή με ηγεμονικό ρόλο ανάμεσα στον αραβικό κόσμο, και να αποτελέσει την οικονομική και γεωστρατηγική γέφυρα μεταξύ της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης. Μπροστά σε αυτή την ηγεμονική «απειλή», είναι σαφές ότι το Ισραήλ, ο μέχρι πρώτινος στενός σύμμαχος της Τουρκίας, θα επιδιώξει να αναχαιτίσει τις τουρκικές επιδιώξεις, αναζητώντας συμμάχους σε μη Ισλαμικά κράτη. Χώρες-μέλη της ΕΕ όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, αλλά και άλλες Βαλκανικές χώρες, μπορούν να λειτουργήσουν ως ανάχωμα στην ισλαμική επεκτατική πολιτική της Τουρκίας και, κατά τον Υπουργό Εξωτερικών του Ισραήλ, να αποτελέσουν ασπίδα κατά του «νέο-οθωμανικού» μοντέλου που αναπτύσσει η Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν.
2. Επιπρόσθετα, διόλου τυχαία δεν είναι και η σύσφιξη σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Ρωσίας με την πρόσφατη υπογραφή στρατιωτικής συμφωνίας, η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί ως κίνηση σταθεροποίησης της ισορροπίας δυνάμεων στην περιοχή και ως απάντηση στη συμφωνία Τουρκίας-Ρωσίας για την κατασκευή πυρηνικού σταθμού ύψους $20 δις.
3.. Από την άλλη όμως, πόσο βαθιά είναι στην πραγματικότητα η ρήξη μεταξύ Τουρκίας – Ισραήλ; Δε χωρεί αμφιβολία ότι το αιματηρό επεισόδιο στη Λωρίδα της Γάζας δημιούργησε σοβαρούς τριγμούς στις σχέσεις των δύο «άσπονδων» φίλων και έφερε στο προσκήνιο τον υπόγειο ανταγωνισμό για τον έλεγχο της περιοχής, όπως αναλύεται πιο πάνω. Όμως, στην πραγματικότητα, οι πάγιες γεωπολιτικές ισορροπίες δεν αλλάζουν τόσο εύκολα όταν βασίζονται σε αμοιβαία εθνικά συμφέροντα όπως είναι η στρατιωτική και οικονομική αλληλεξάρτηση – εμπορικές συναλλαγές ύψους $2.5 δις, οι οποίες έχουν τελευταίως αυξηθεί, και ανταλλαγή στρατιωτικών πληροφοριών (βλ. κουρδικές επιθέσεις).
4. Πιο σημαντικός παράγοντας δε, είναι ο ρόλος των ΗΠΑ και οι διαχρονικές στενές σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας-Ισραήλ. Σαφέστατα, μετά τις πρόσφατες εξελίξεις, οι ΗΠΑ έχουν θορυβηθεί από τις τουρκικές κινήσεις, και προειδοποίησαν την Τουρκία ότι δε θα μετάσχουν στις στρατιωτικές τους ασκήσεις τον Οκτώβριο, εάν αποκλειστεί από αυτές το Ισραήλ. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με πρόσφατες επαναπροσεγγιστικές κινήσεις της Τουρκίας προς το Ισραήλ, καταδεικνύουν ότι το ρήγμα μεταξύ των δύο συμμάχων της Αμερικής δεν συμφέρει κανένα.
5. Με βάση τα πιο πάνω, ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει ένα μικρό κράτος όπως η Κύπρος στα γεωπολιτικά παιχνίδια στην περιοχή, είναι περιορισμένος, και οιανδήποτε ανάλυση περί κάλυψης του κενού που αφήνει το προσωρινό ρήγμα μεταξύ Τουρκίας-Ισραήλ, είναι εκτός πραγματικότητας. Αυτό, όμως, που μπορεί να πράξει η Κύπρος είναι να αξιοποιήσει άμεσα τα σκαμπανεβάσματα στη σχέση Ισραήλ-Τουρκίας, να εκμεταλλευτεί τη σημαντική γεωστρατηγική της θέση και να αναβαθμίσει τις οικονομικές, εμπορικές και διπλωματικές της σχέσεις με το Ισραήλ, προωθώντας τη χώρα ως γέφυρα μεταξύ Μέσης Ανατολής και ΕΕ. Η Κύπρος οφείλει να κινηθεί έξυπνα και να εκμεταλλευτεί, στο βαθμό που μπορεί, τα ανοίγματα του Ισραήλ (βλ. Εβραϊκό λόμπυ στην Κύπρο, συνεργασία σε θέματα ενέργειας κτλ.).
6. Την ίδια ώρα όμως, η Κύπρος οφείλει να ισορροπήσει μεταξύ της βελτίωσης των σχέσεών της με το Ισραήλ και των καλών σχέσεων που διατηρεί με τα αραβικά κράτη. Σε κάθε συνεργασία δίνονται ανταλλάγματα εκατέρωθεν, και η Κύπρος θα πρέπει να χειριστεί το όλο θέμα με προσοχή για να αποτρέψει τον όποιο κίνδυνο αναγνώρισης του ψευδοκράτους από αραβικά ισλαμικά κράτη.
Εν κατακλείδι, στα γεωπολιτικά παιχνίδια δεν έχουμε μόνιμους εχθρούς αλλά ούτε μόνιμους φίλους. Οι συμμαχίες κτίζονται πάνω σε αμοιβαία εθνικά συμφέροντα και αλληλεξαρτήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, η Κύπρος θα πρέπει να μάθει να ελίσσεται έξυπνα και να εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες που της δίνονται προς όφελος των δικών της συμφερόντων.
Σάβια Ορφανίδου
Γραμματέας Τύπου και Επικοινωνίας της ΟΝΕ
Μέλος Πολιτικού Γραφείου ΔΗΣΥ