Συνέντευξη στο Γιώργο Χρυσάνθου για Εφημερίδα “ΑΛΗΘΕΙΑ”
Κυριακή, 26 Ιουλίου 2015
1. Μετά από δύο βδομάδες διαπραγματεύσεων, τι σημαίνει για την Κύπρο μια θετική αξιολόγηση της Τρόικας;
Η 7η αξιολόγηση ολοκληρώθηκε με επιτυχία, ανοίγοντας το δρόμο για την εκταμίευση της επόμενης δόσης από τον ΕΣΜ ύψους 500εκ. Βεβαίως, ως γνωστό, η εκταμίευση της δόσης υπόκειται στην έγκριση του επικαιροποιημένου Μνημονίου από το Eurogroup, πιθανότατα στις 11 Σεπτεμβρίου, στις εθνικές διαδικασίες συγκεκριμένων χωρών της Ευρωζώνης, και φυσικά στην εκπλήρωση, μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου, των προαπαιτούμενων που έχουν τεθεί (έγκριση από τη Βουλή του νομοσχεδίου για τους τίτλους ιδιοκτησίας των «εγκλωβισμένων» αγοραστών και έγκριση από το Υπουργικό Συμβούλιο του νομοσχεδίου για τη νέα εταιρεία της ΑΤΗΚ και των νομοσχεδίων για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας). Η θετική αξιολόγηση σημαίνει και τη συνέχιση της συμμετοχής της Κύπρου στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, το οποίο οδηγεί στη μείωση των επιτοκίων για τα κυπριακά ομόλογα. Επιπρόσθετα, η θετική αξιολόγηση συντείνει στη δημιουργία ενός κλίματος αξιοπιστίας, το οποίο ενδέχεται να οδηγήσει σε περαιτέρω αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας της Κύπρου από ξένους οίκους αξιολόγησης. Αυτό θα συμβάλλει θετικά στις προσπάθειες της Κυβέρνησης για ακόμη μια έξοδο της Κύπρου στις διεθνείς αγορές, με ευνοϊκό επιτόκιο, μέχρι το τέλος του έτους. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει ότι είμαστε πολύ κοντά στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των ξένων επενδυτών στην κυπριακή οικονομία και στη διάχυση ρευστότητας στην κυπριακή αγορά, που θα έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την προώθηση αναπτυξιακών έργων.
2. Τι απομένει να γίνει μέχρι την ολοκλήρωση του μνημονίου σε ότι αφορά τις μεταρρυθμίσεις;
Το κομμάτι του Μνημονίου που απομένει να υλοποιηθεί αφορά κυρίως την προώθηση μεγάλων διαθρωτικών αλλαγών που θα έπρεπε εμείς οι ίδιοι εδώ και χρόνια να είχαμε υλοποιήσει για το συμφέρον του τόπου μας, και όχι επειδή μας το επιβάλει ένα Μνημόνιο. Οι σημαντικές μεταρρυθμίσεις αφορούν τις αλλαγές που έχουν ήδη εξαγγελθεί για τη μεταρρύθμιση της κρατικής μηχανής, αλλαγές που θα εκσυγχρονίσουν και θα αναζωογονήσουν μια δημόσια υπηρεσία που τόσο έχει ανάγκη την αλλαγή σε θέματα λειτουργίας, διαχείρισης αλλά και κουλτούρας. Οι μεταρρυθμίσεις αφορούν επίσης την αποκρατικοποίηση της ΑΤΗΚ, μέσω της ίδρυσης νέας εταιρείας, καθώς και τη σύμβαση παραχώρησης των εμπορικών δραστηριοτήτων του λιμανιού της Λεμεσού. Επιπρόσθετα, θα πρέπει άμεσα να προωθηθεί το νομοσχέδιο για την αυτονόμηση των νοσοκομείων, το οποίο θέτει τις βάσεις για τη μελλοντική εφαρμογή ενός γενικού συστήματος υγείας προς όφελος όλων των πολιτών. Άλλες σημαντικές αλλαγές σχετίζονται με τη φορολογική μεταρρύθμιση, κυρίως όσο αφορά την ακίνητη περιουσία, τον εκσυγχρονισμό των διαδικασιών για έκδοση τίτλων ιδιοκτησίας και τον εκσυγχρονισμό των διαδικασιών που θα διευκολύνουν περαιτέρω το τραπεζικό μας σύστημα να αντιμετωπίσει το σοβαρό πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Γνωρίζουμε ότι σε κάθε προσπάθεια για εκσυγχρονισμό, υπάρχει πάντα αντίσταση στην αλλαγή. Για αυτό και απαιτείται πραγματική βούληση και τόλμη για να σπάσεις κατεστημένα και να ανατρέψεις κεκτημένα δεκαετιών.
3. Στα βασικά θέματα είναι και η πώληση και πακετοποίηση των δανείων. Ποια η χρησιμότητα αυτών των θεμάτων και σε ποιο στάδιο υλοποίησης βρισκόμαστε;
Η μεγαλύτερη πρόκληση για το τραπεζικό μας σύστημα παραμένει το πολύ ψηλό ποσοστό του σχεδόν 60% μη εξυπηρετούμενων δανείων, το οποίο περιορίζει τη δυνατότητα των τραπεζών για παροχή ρευστότητας σε βιώσιμες επιχειρήσεις και πολίτες. Για το σκοπό αυτό, εκσυγχρονίσαμε τη νομοθεσία των εκποιήσεων, προωθήσαμε το θεσμό του τραπεζικού διαμεσολαβητή για βιώσιμες αναδιαρθρώσεις δανείων και θέσαμε για πρώτη φορά σε εφαρμογή ένα σύγχρονο πλαίσιο αφερεγγυότητας για τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Σε αυτά τα πλαίσια θα πρέπει να προχωρήσουμε τάχιστα και στην εφαρμογή των νομοσχεδίων για την πώληση (sale) και πακετοποίηση (securitization) δανείων, τα οποία βασίζονται σε καλές πρακτικές άλλων χωρών, και τα οποία, με ορθή διαχείριση και με τις απαραίτητες ασφαλιστικές δικλείδες για προστασία από ξένα εχθρικά συμφέροντα, θα αποτελέσουν πολύ χρήσιμο εργαλείο στα χέρια των τραπεζών για την αντιμετώπιση των προκλήσεων. Το νομοσχέδιο για την πώληση των δανείων θα πρέπει να περάσει από τη Βουλή μέχρι το Σεπτέμβριο, ενώ το θέμα της πακετοποίησης των δανείων θα πρέπει να περάσει από Βουλή μέχρι το τέλος του έτους.
4. Η διαδικασία των αποκρατικοποιήσεων προχωράει. Τι θα σημαίνει ένα ενδεχόμενο μπλόκο από την αντιπολίτευση μέσω της Βουλής;
Να θυμίσω ότι παρόμοιο μπλόκο από τη Βουλή είχαμε και πριν λίγους μήνες στα θέματα των εκποιήσεων και της αφερεγγυότητας, με πολύ δυσμενείς συνέπειες για μια οικονομία που πασχίζει να ανακάμψει και να βγει στις διεθνείς αγορές. Το ίδιο θα συμβεί και τώρα. Πρώτο, η Κύπρος θα τεθεί ξανά εκτός προγράμματος, με αποτέλεσμα να μην εκταμιευτεί η επόμενη δόση, η οποία είναι απαραίτητη για την αποπληρωμή ληξιπρόθεσμου χρέους. Δεύτερο, είναι σίγουρο ότι θα ανασταλεί η συμμετοχή της Κύπρου στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, καθώς η συμμετοχή σε Μνημόνιο αποτελεί προϋπόθεση για το πρόγραμμα της ΕΚΤ. Τρίτο, θα τραυματιστεί για ακόμη μια φορά η εύθραυστη αξιοπιστία της Κύπρου και το κλίμα εμπιστοσύνης που έχει δημιουργηθεί. Αυτό θα έχει δυσμενείς συνέπειες στις προσπάθειες για δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για περαιτέρω μείωση της απόδοσης των κυπριακών ομολόγων, και κατ΄επέκταση, θα καθυστερήσει, για ακόμη μια φορά, την έξοδο μας στις αγορές. Τέλος, οποιαδήποτε καθυστέρηση στην εφαρμογή προνοιών του προγράμματος έχει ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση στην ολοκλήρωση του προγράμματος και στην έξοδο από το Μνημόνιο που όλοι επιθυμούμε. Ευελπιστώ ότι αυτή τη φορά η Βουλή θα συμπεριφερθεί υπεύθυνα, γνωρίζοντας το μεγάλο διακύβευμα για την οικονομία του τόπου μας.
5. Σε ότι αφορά το μακροοικονομικό και δημοσιονομικό σενάριο, που βρισκόμαστε; Ποιες είναι οι εκτιμήσεις για το 2015;
Δεν έχω τάσεις να ωραιοποιώ καταστάσεις, αλλά είναι γεγονός ότι η κυπριακή οικονομία πάει καλύτερα από ότι αναμενόταν. Αυτό οφείλεται στη συνετή πολιτική της Κυβέρνησης, αλλά κυριότερα στη συλλογική προσπάθεια και στις θυσίες όλων των πολιτών για να επιβιώσει η οικονομία μας. Πριν λίγο καιρό, τα στοιχεία έδειξαν ότι για πρώτη φορά, μετά από 14 συνεχόμενα τρίμηνα ύφεσης, το 1ο τρίμηνο του 2015 παρουσίασε ανάπτυξη 1.6%, η οποία αποτέλεσε και το ψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης από όλες τις χώρες της Ευρωζώνης. Με βάση αυτά τα ενθαρρυντικά στοιχεία, υπολογίζεται ότι φέτος θα έχουμε μικρό αλλά θετικό ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 0.5 – 1%. Στο δημοσιονομικό τομέα, το «νοικοκύρεμα» των δημόσιων οικονομικών άρχισε να αποδίδει, καθώς το 2014 παρουσιάσαμε για πρώτη φορά μετά από χρόνια πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα ύψους 2.6% του ΑΕΠ, ενώ και για το 2015 αναμένεται η ίδια θετική πορεία. Λόγω των καλύτερων δημοσιονομικών συνθηκών και τον περιορισμό των ελλειμμάτων, σε συνδυασμό με τη μη διαφαινόμενη περαιτέρω ανάγκη για στήριξη των τραπεζών, το δημόσιο χρέος παρουσιάζει πτωτική τάση σε βιώσιμα πλέον επίπεδα. Με άλλα λόγια κάποιος μπορεί τεκμηριωμένα να διαπιστώσει ότι η κυπριακή οικονομία βρίσκεται πλέον σε τροχιά ανάπτυξης. Και έχουμε όλοι την υποχρέωση να διατηρήσουμε αυτή τη θετική πορεία.
6. Ποιες είναι οι άμεσες υποχρεώσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας στο θέμα της αποπληρωμής χρεών;
Η μεγαλύτερη άμεση υποχρέωση της Κύπρου είναι η αποπληρωμή ληξιπρόθεσμου δημόσιου χρέους ύψους €1δις την 1 Νοεμβρίου, γεγονός που καθιστά πολύ σημαντική την εκταμίευση της επόμενη δόσης εγκαίρως. Δεν υπάρχουν άλλες σοβαρές ανάγκες για αποπληρωμή χρέους μέχρι το τέλος του 2015.
7. Τι γίνεται με την πραγματική οικονομία;
Είναι αλήθεια ότι η πραγματική οικονομία δεν έχει ακόμη ανακάμψει και δεν έχει «βιώσει στο πετσί του» ο κάθε Κύπριος πολίτης τις θετικές αλλαγές που έχω αναλύσει πιο πάνω. Για να αντιμετωπιστεί η μεγάλη μάστιγα της ανεργίας, ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους, και για να μπορέσει να «ανασάνει» το παζάρι και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις μας θέλει πολλή δουλειά, υπομονή και χρόνο. Κυριότερα, για να μπορέσουμε να βιώσουμε την αλλαγή, πρέπει να τολμήσουμε να εφαρμόσουμε τις διαθρωτικές αλλαγές. Αλλαγές που θα δώσουν ώθηση στην ανάπτυξη, στην προώθηση επενδύσεων και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Πιστεύω ακράδαντα ότι το πιο σημαντικό «όπλο» μιας οικονομίας είναι η αξιοπιστία που κτίζει και η εμπιστοσύνη που κερδίζει από ξένους επενδυτές. Μέσα σε δυόμιση χρόνια, εκεί που σχεδόν κατρακυλούσαμε στο γκρεμνό, καταφέραμε να ορθοποδήσουμε και να κτίσουμε, με πολύ κόπο και μόχθο, μια εύθραυστη αξιοπιστία για την οικονομία μας. Στο χέρι μας είναι να τη διατηρήσουμε και να την ενισχύσουμε, προσελκύοντας με αυτό τον τρόπο ξένες επενδύσεις που τόσο έχει ανάγκη ο τόπος μας.
8. Τελικά οι δανειστές βλέπουν μόνο αριθμούς ή και τους ανθρώπους;
Δεν επιθυμώ να κάνω το συνήγορο κανενός. Από τη μία οι δανειστές θέλουν να διασφαλίσουν ότι θα διατηρηθεί η δημοσιονομική εξυγίανση και η θετική πορεία προς την ανάπτυξη, συνεπώς δικαίως θέλουν να βεβαιωθούν ότι βγαίνουν οι αριθμοί. Από την άλλη όμως, θεωρώ ότι θέλουν να πιστωθούν και με την επιτυχία του κυπριακού προγράμματος, το οποίο, μεταξύ άλλων, προωθεί μεγάλες διαθρωτικές αλλαγές που στόχο έχουν τον εκσυγχρονισμό του όλου συστήματος και, κατ΄επέκταση, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των Κυπρίων πολιτών. Εξάλλου πιστεύω ότι το «δίλημμα» αριθμοί Vs άνθρωποι είναι επίπλαστο, καθώς βελτίωση στους αριθμούς, οι οποίοι αντικατοπτρίζουν την εικόνα μιας οικονομίας, σημαίνει, στο τέλος της ημέρας, και βελτίωση για τους ίδιους τους πολίτες στην καθημερινότητα τους.